Xen canh

Nhân dịp vườn nhà hoàn công và sẵn sàng cho trồng trọt. Em dịch 1 bài viết về đề tài xen canh dành tặng chính em và những cô chú, anh chị em quan tâm tới việc tối ưu hoá diện tích trồng trong 1 khu vườn nhỏ ít công chăm sóc và hứng thú mô hình vườn rừng.

Xen canh là biện pháp làm vườn rút ra từ việc học hỏi từ thiên nhiên. Tìm hiểu xem những cây nào trồng cạnh nhau sẽ không cạnh tranh dinh dưỡng, nguồn sáng, không hạn chế sự phát triển của nhau, hơn nữa còn có tác dụng tương hỗ qua lại giúp nhau sinh trưởng tốt hơn, chống lại sâu bệnh và tối ưu hoá diện tích đất trồng.

Ví dụ, trồng cây họ đậu có cộng sinh với nấm cố định đạm cho đất cạnh những cây cần lượng đạm lớn cho quá trình sinh trưởng. Trồng 2 loại cây rễ ăn ở tầng đất nông sâu khác nhau sẽ không cạnh tranh dinh dưỡng với nhau, trồng cây thân cao cứng cáp và ít bóng có thể làm chỗ bám cho cây ưa sáng mà thân yếu, trồng cây thân bò, lá lớn giúp che phủ đất và giảm lượng nước tưới, chống xói mòn, trồng loại cây có tác dụng xua đuổi sâu bệnh của cây khác, trồng cây có tác dụng thu hút tập trung sâu bệnh khỏi cây quan trọng, trồng loại cây thu hút sâu bệnh để trứng nhưng có chu kì phát triển khác với sâu bệnh nên cắt đứt được vòng đời của sâu, do đó có thể bẫy sâu. Trồng loại cây có mùi hương dẫn dụ côn trùng nên thu hút các loài thiên địch đến ăn sâu hại và thụ phấn. Ví dụ, cây điền thanh có thể bẫy khá nhiều loại sâu hại lúa, và làm phân xanh, cố định đạm. Trồng bí đỏ, ngô và đậu chung với nhau, bí đỏ giữ ẩm và mát luống, che sáng nên thu hút giun đất đào xới đến tận lớp đất bề mặt, rất tốt cho rễ đậu, đậu tổng hợp đạm cho đất, ngô hấp thu đạm này và cung cấp chỗ dựa cho đậu leo. Các cây họ cúc đuổi được nhiều loại sâu ăn lá. Thân nhiều cây họ cà có độc tố gây tê liệt thần kinh nên bị nhiều loại sâu bọ trưởng thành tìm chỗ đẻ trứng lảng tránh, có thể nhân tiện đuổi giúp cây hàng xóm của nó. Những cây càng ở cạnh nhau càng tươi tốt như vậy được cho là yêu thích nhau.

Đảo ngược lại, có những cây nếu trồng cạnh nhau sẽ cạnh tranh dinh dưỡng, ánh sáng, thu hút sâu bệnh tới hãm hại nhau, nên sẽ bị cho là ghét bỏ nhau.

Bài viết này lấy nguồn từ trang http://www.heirloom-organics.com/guide/companionplanting.html và bổ sung 1 số ảnh chụp mượn được qua google. Do nội dung đa phần dành cho rau củ quả của Âu Mỹ nên khó tránh khỏi hạn chế. Em sẽ bổ sung bài về xen canh rau củ quả Việt Nam sau khi có thông tin chính xác về các loại rau củ khi trồng chung của Việt Nam sau. Những phần thích hay ghét bị bỏ trống là do trong bài không cung cấp thông tin:

1. Măng Tây (asparagus)

Thích: Húng quế, cà chua, cải xoong, rau mùi

Ghét: Hành tây, tỏi, khoai tây

2. Chi đậu ván (Beans) 

Thích: cà rốt, cải bắp, lơ trắng, dưa chuột, cây của chi cúc vạn thọ

Ghét: hành tăm, tỏi tây, tỏi

3. Đậu răng ngựa (đậu tằm) (Broad Beans)

Thích:  cây thuộc chi cải, cà rốt, cần tây, ngô, xà lách, khoai tây

Ghét: tiểu hồi (1 loại thì là để lấy hạt làm gia vị)  (fennel)

4. Củ dền (Beets)

Thích: cây thuộc chi cải, xà lách, hành tây, cây xô thơm (sage)

Ghét: đậu cove thân leo

5. Lơ xanh (Broccoli)

Thích: cần tây, cúc la mã, thì là, cây hương thảo

Ghét: kinh giới cay (oregano), dâu tây

6. Bắp cải tý hon (Brussel Sprouts)

Thích: khoai tây, cỏ xạ hương (thyme)

Ghét: dâu tây

7. Cải Bắp (Cabbage)

Thích: củ dền, khoai tây, kinh giới cay, cây xô thơm

Ghét: dâu tây, cà chua

8. Cà rốt (carrot)

Thích: đậu cove bụi, đậu cove leo, xà lách, hành tây, đậu hà lan, cà chua

Ghét: húng quế, thì là, củ cải vàng (parsnip) cải củ (radish),

9. Lơ trắng (cauliflower)

Thích: cây thuộc chi đậu ván, cần tây, kinh giới cay (oregano)

Ghét: cải xoong, cây trong chi đậu hà lan, khoai tây, dâu tây, cà chua

10. Cần Tây (celery)

Thích: cải bắp, tỏi tây, hành tây, rau chân vịt, cà chua

Ghét: củ cải vàng, khoai tây

11. Ngô (corn)

Thích: cây trong chi đậu ván, dưa chuột, dưa lưới, đậu hà lan, bí đỏ, khoai tây, cải củ

Ghét: cà chua

12. Dưa chuột (Cucumber)

Thích: chi đậu ván, cần tây, xà lách, đậu hà lan, cải củ

Ghét: lơ trắng, khoai tây, húng quế

13. Cà dái dê (cà tím trái dài) (Eggplant)

Thích: chi đậu ván, chi ớt, khoai tây, rau chân vịt

Ghét: 

14. Tỏi tây (leek)

Thích: cà rốt, cần tây, dâu tây

Ghét:

15. Xà lách (Lettuce)

Thích: cà rốt, cải củ, dâu tây

Ghét: chi đậu ván, củ dền, mùi tây

16. Dưa lưới (melon)

Thích: ngô, cải củ

Ghét: khoai tây

17. Hành tây (onion)

Thích: rau mầm, lơ xanh, cải bắp, xà lách, dâu tây, cà chua

Ghét: chi đậu ván, đậu hà lan

18. Đậu hà lan (pea)

Thích: chi đậu ván, cà rốt, ngô, dưa chuột, cải củ

Ghét: cây họ hành

19. Khoai tây (potato)

Thích: chi đậu ván, ngô, cải bắp, đậu hà lan, cà dái dê

Ghét: dưa chuột, bí rợ, hoa hướng dương, bí (squash)

20. Bí rợ (pumpkin)

Thích: ngô

Ghét: khoai tây

21. Rau chân vịt (spinach)

Thích: cần tây, lơ trắng, cà dái dê

Ghét: 

22. Cà chua (tomato)

Thích: măng tây, cần tây, cà rốt, mùi tây, chi cúc vạn thọ

Ghét: ngô, khoai tây, tiều hồi (fennel)

23. Bí ngòi (zucchini)

Thích: cải xoong

Ghét:

Một số gợi ý về bố cục luống